कामाख्या

वचनरूपेणपठितैषेति। न चाणि प्रकृतिभावबाधनार्थं कार्मस्ताच्छील्य इति निपातनमस्यां ज्ञापकम्। अन्यथाऽनोऽनर्थकत्वेनैव प्रकृतिभावाप्राप्तौ तद्वैयर्थ्यं स्पष्टमेवेति वाच्यम्। भाष्ये ज्ञपकतानुक्तत्वेन एकदेशज्ञापकताया अस्वीकारात्। कर्मयतीति कर्म आनयतीत्यान् तयोः समासे तद्धिते च निपातनस्य चारितार्थ्याच्च ।न चान्कारः अस्कार इति भाष्यप्रयोगेण अनादिपदेवर्णत्वातिदेशे वर्णग्रहणेऽर्थवत्परिभाषाया अप्यप्रवृत्तौ फलितेयमिति वाच्यम्। मघवत इत्यादौ स्थानिवद्भावेनान्नन्तत्वात् सम्प्रसारणवारणाय अनि नकारं प्रश्लिष्य नान्तान्नान्तानामित्यर्थेन समाधानपरभाष्येण स्थानिवत्सूत्रेणैव सिद्धे प्रत्ययलोपसूत्रं नियमार्थन्तेन सुदृशत्प्रासाद इत्यत्र स्थानिवत्वेनासन्तत्वाद्दीर्घोनेति भाष्येण च विरोधापत्तेः। राज्ञासाम्नेति। राज्ञेत्यर्थवान् साम्नेत्यत्रानर्थकः उणादिनामव्युत्पन्नत्वपक्षे सुजम्भन इत्यादिबहुव्रीहावनिजन्त उदारणम्बोध्यम्। सुपयाइति। अव्युत्पत्तिपक्षे सुप्रजा इत्यसन्तबहुव्रीहावुदाहरणम्। सुश्रोताइति। श्रुधातोरसिप्रत्यये नुडागमे च आगमसमभिव्याहारे आगमविशिष्टस्यैवार्थवत्वमिति न्यायेनासोऽनर्थकत्वमत्र। न चात्वसन्तस्येति सूत्रेऽस्पदस्य षष्ठीनिर्दिष्टत्वाभावेन निर्दिश्यमानपरिभाषाया अप्राप्त्या यदागमपरिभाषयाऽस्पदेन तसो ग्रहणे तस्यात्रार्थवत्वेनानर्थकोदाहरणमयुक्तमिति वाच्यम् ।विच्निषपन्नश्रीशब्दात् पञ्चम्यन्तात् तसिलि श्रीतसिति, तस्य सुशब्देन समासे सुश्रीता इत्यत्रानर्थकासो ग्रहणार्थं ग्रन्थप्रवृत्तेः। सुप्रथिमेति। न चात्र शोभनः प्रथिमा यस्येति बहुव्रीहावती बहुव्रीहेरित्येव निषेधसिद्धे। एतदुदाहरणं चिन्त्यमिति वाच्यम्। असुप्रथिमेत्यस्यातिप्रथिमेत्यस्य वोपलक्षकत्वेनादोषात्। अत्र न सुप्रतिमेति बहुव्रीह्युत्तरपदकतत्पुरुषः। परिवेवीषीध्वमिति। परिपूर्वकाद्विषधातोर्विधौ लिङः सीयुटि, सलोपे, श्लाविति द्वित्वम्। अत्र धातुस्थषकारघटितषीध्वमेऽनर्थकत्वेन ढत्वाप्राप्तौ तद्व्यावृत्तये क्रियमाणमङ्गग्रहणन्तदनित्यत्वे ज्ञापकमित्यन्यत्सुगममिति दिक्॥१६॥