कामाख्या

परं बलवदित्यस्यापवादभूतां परिभाषामवतारयति। नन्वेवमिति। न चात्र पूर्वविप्रतिषेधेन निर्वाह इति वाच्यम्। तस्य भाष्योक्तफलातिरिक्तेऽप्रवृत्तिकल्पनात्। परत्वादिति। खश् चानशादौ च विकरणस्य लिडादावात्मनेपदस्य च चारितार्थ्यम्। प्रकृते उभयोः प्राप्तौ परत्वाद्विकरणमिति भावः। इदमत्रतत्त्वम् - तिप्तस्झीत्यनेन विहितानां तिबादीनां अनुदात्त ङित इत्यादिभिर्न्नियमः। तत्र तिबादिषु सन्सु नियमविकरणयोः प्राप्तौ परत्वाद्विकरणे विकरणेन व्यवधानान्नियमाप्राप्त्या परिभाषावश्यकता। न च विकरणस्य कृताकृतप्रसंगित्वेन नित्यत्वान्न तुल्यबलत्वमिति वाच्यम्। परत्वादित्यस्य नित्यत्वादित्युपलक्षणत्वात्। परान्नित्यमित्यस्यानन्तरमनुल्लेखस्तु वैचित्र्यार्थः। न च नियमस्याप्राप्तियोग्ये विकरणस्य चारितार्थ्याभावेन नियमबाध इति वाच्यम्। कृते नियमे चारितार्थ्यात्। न चैवं तक्रन्यायेन बाध इति वाच्यम्। भविष्यति गम्यादय इति निर्देशेन तक्रन्यायानित्यत्वेनात्राप्रवृत्तेः। अत्र पक्षे विषयसप्तम्याश्रयणे विप्रतिषेषशास्त्रबाधे च गौरवमतः पक्षान्तरमाहविकरणव्यवधानेऽपिति। अत्र पक्षे स्य इति परसप्तम्येव विप्रतिषेधशास्त्राबाधश्चेति लाघवम्।सिद्धान्तभूतं तृतीयपक्षमाह वस्तुतइति। शबादिभ्यस्तु पूर्वमेव नियम इति। तिबादिसूत्रस्य परत्वेन तदेकवाक्यतया नियमस्यापि परत्वात्। तम्विना सार्वधातुकपरत्वाभावाच्चेति भावः। विहितपञ्चम्यां गौरवादाह यद्वेति। यद्यपि विशेषापेक्षत्वेन बहिरङ्गत्वमित्यस्य अग्रे खण्डनीयतया नेदं युक्तं तथापि अस्य ग्रन्थस्य कैयटमताभिप्रायकत्वेनादोषः। स्वमते तु अपरनिमित्तकत्वेन लादेशानामन्तरङ्गत्वमिति बोध्यम्। गौरवमिति। नियमस्वीकारे प्राप्तबाधः अप्राप्तकल्पनं जातनिवृत्तिरिति गौरवमिति दिक्॥४१॥